Behandeling Stargardt in de maak
De wetenschappers werken bovendien aan een remedie: moleculaire pleisters. Er loopt méér onderzoek naar een behandeling van Stargardt: de Duitse firma Katairo startte in 2018 een klinische test van het medicijn Remofuscin.
Moleculair geneticus Frans Cremers van het Nijmeegse Radboudumc en zijn collega-onderzoekers ontdekten dat de ziekte van Stargardt ontstaat door mutaties in het ABCA4-gen. Dit gen maakt een eiwit dat afvalstoffen in de netvliescellen afvoert. Bij onvoldoende afvoer stapelen afvalstoffen zich op. Netvliescellen sterven dan af en de visus verslechtert. De wetenschappers hebben ontdekt dat mutaties in intronen - delen van een gen die naar men dacht los stonden van de eiwitproductie - de aanmaak van het eiwit wel degelijk hinderen.
Het vinden van deze oorzaak van Stargardt biedt hoop op het vinden van een gerichte remedie, toegespitst op het voorkómen van afvalophoping, die ontstaat door verstoorde cycli in de retina. Dr. Cremers licht toe: “Veel Stargardt patiënten vertonen de lipofuscine ophoping in het RPE (retinal pigment epithelium). De gedachte is dat dit indirect weer problemen geeft voor de fotoreceptoren, omdat het RPE onder andere een ‘doorgeefluik’ is van moleculen die de fotoreceptoren in en uitgaan. Het RPE ‘digesteert’ iedere dag circa 10% van de buitenste segmenten van staafjes, die aan de andere kant weer worden aangevuld.”
Afplakmethode
De remedie die nu wordt ontwikkeld zijn ‘moleculaire pleisters’ die gemuteerde gen-onderdelen ‘afplakken’. Dat de ‘afplakmethode’ werkt, is al bewezen bij een ander gen: het CEP290 gen, dat - indien gemuteerd – onder meer de erfelijke oogaandoening LCA kan veroorzaken (Lebers Congenial Amaurosis), een vorm van aangeboren blindheid. Het Nederlandse bedrijf ProQR ontwikkelde voor een kleine groep LCA-patiënten een remedie die binnen enkele jaren op de markt wordt verwacht: moleculaire pleisters, waarmee mutaties in het CEP290-gen kunnen worden afgeplakt. Daardoor kan het bijbehorende eiwit weer worden gemaakt en zijn werk doen. Wetenschapper Rob Collin ontwikkelde de ‘pleisters’ samen met collega Alex Garanto.
De onderzoekers van RadboudUMC hebben nu aangetoond dat de al eerder ontwikkelde moleculaire pleisters in principe ook bruikbaar zijn voor de aanpak van mutaties in het ABC4gen. Om op termijn een effectieve remedie tegen Stargardt te creëren moeten de pleisters voor het ABCA4-gen op maat worden gemaakt. Daar is veel tijd mee gemoeid. Collin legt op zorgkrant.nl uit: “Als de ziekte van Stargardt is gediagnosticeerd, kunnen we alle oorzakelijke mutaties analyseren in het ABCA4 gen en bepalen voor welke mutaties er in de toekomst eventueel een moleculaire pleister ontwikkeld kan worden.”
Afval opruimen
Een behandeling tegen Stargardt bestaat dus nog niet, maar er zijn méér wetenschappers die zich bezig houden met het ontwikkelen ervan. Katairo, een Duits bedrijf in biotechnologie, voert samen met een consortium van zes Europese partners een klinische studie uit en test een nieuw medicijn voor mensen met Stargardt: Remofuscin. Aangezien Stargardt samengaat met de ophoping van cellulair afval in de netvliescellen, hopen wetenschappers dat Remofuscin kan helpen om dat afval uit die cellen te verwijderen. Waar de moleculaire pleisters afvalophoping moeten voorkómen, is de functie van Remofuscin om afval op te ruimen.
Katairo gaat de veiligheid van het medicijn tegen Stargardt testen. Professor Lotery, van de University of Southampton, één van de partners van het bedrijf, zegt op www.fightforsight.org.uk dat men met Remofuscin de voortgang van de aandoening tot staan hoopt te brengen.
De termen die de verschillende onderzoekers gebruiken - hoop – misschien – ontwikkeling – test – mogelijk - in de toekomst - maken duidelijk dat de wetenschap rondom de ziekte van Stargardt volop in beweging is. Niets is nog zeker, maar wetenschappers zijn dichter bij de oorzaak en het toepassen van verschillende behandelmogelijkheden dan ooit.
